สวรรค์ของคนรักผ้าทอพื้นเมือง
พักผ่อนแสนสบายแบบโฮมสเตย์ ปรับตัวให้เข้ากับเจ้าถิ่น สัมผัสวัฒนธรรมการทอผ้าฝ้ายโบราณ จากภูมิปัญญาชาวไทยอง ในจังหวัดที่ได้รับการกล่าวขานว่าที่นี่คือ “เมืองเนิบช้า” ที่จะทำให้โลกรอบตัวคุณหมุนช้าลง สงบ ง่าย งดงาม
Location: ตั้งอยู่ที่หมู่ 7 ต.แม่แรง อ.ป่าซาง จ.ลำพูน
จากตัวอำเภอเมืองลำพูน ขับลงใต้ตามเส้นทางหมายเลข 106 (ป่าซาง-บ้านโฮ่ง) ผ่านอ.ป่าซางประมาณ 2 กม. เจอสี่แยกให้เลี้ยวขวาโดยจะมีป้ายบอกเป็นทางไปดอยอินทนนท์ ให้ขับตรงไปต่อ 2 กม. ให้สังเกตุป้ายทางเข้าหมู่บ้านดอนหลวงทางฝั่งขวามือ
โฮมสเตย์บ้านดอนหลวง แหล่งผลิตผ้าฝ้ายทอมือแบบโบราณที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย รอต้อนรับนักท่องเที่ยวให้เข้ามาเรียนรู้ภูมิปัญญาที่สืบทอดต่อกันมาเนิ่นนานนับร้อยปี
หมู่บ้านดอนหลวง เป็นหมู่บ้านเล็กๆ ของกลุ่มชนชาวไทยองเก่าแก่ ชาวบ้านส่วนใหญ่มีเชื้อสายยอง ซึ่งอพยพมากจากแคว้นสิบสองปันนาในภาคใต้ของประเทศจีนเมื่อหลายร้อยปี ครั้นรัชสมัยพระเจ้ากาวิละ ตระเตรียมไพร่พลเพื่อยึดเมืองเชียงใหม่คืนจากพม่า โดยชาวยองกลุ่มหลังได้มาตั้งหลักปักฐานอยู่เมืองไทยอย่างถาวรเมื่อประมาณปีพ.ศ. 2340
ต่อมาภายหลังมีชาวยองกลุ่มอื่นๆ อพยพมาอยู่รวมกัน จนเกิดเป็นชุมชนใหญ่ ผู้คนได้อาศัยอยู่มาหลายชั่วอายุคน กลุ่มชนเหล่านี้ได้นำพาวิถีชีวิต ประเพณี รวมถึงวัฒนธรรมที่แตกต่างเข้ามาด้วย ที่เด่นชัดสุดเหมือนจะเป็นวัฒนธรรมเกี่ยวกับการทำผ้าฝ้ายทอมือ ซึ่งมีขั้นตอนการผลิต รวมทั้งการออกแบบลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ และจากรูปแบบผ้าฝ้ายทอมือที่ดูธรรมดาๆ ซึ่งเคยเป็นเพียงแค่เครื่องนุ่งห่มสำหรับกลุ่มคนในชุมชน ปัจจุบันได้รับการต่อยอดภูมิปัญญาโบราณและพัฒนารูปแบบจนกลายเป็นสินค้าส่งออกเด่นที่รู้จักกันดีในกลุ่มผู้นิยมผ้าฝ้ายทอมือทั่วประเทศ
ชื่อหมู่บ้านดอนหลวง ซึ่งเรียกขานกันในปัจจุบัน มีที่มาจากบริเวณที่ตั้งหมู่บ้าน ซึ่งมีลักษณะเป็นพื้นที่ดอนขนาดใหญ่ กินพื้นที่มาก ชาวบ้านจึงพากันเรียกว่า “บ้านดอนหลวง” ซึ่งในภาษาถิ่นนั้น “หลวง” ก็แปลว่าใหญ่นั้นเอง บรรยากาศภายในหมู่บ้านปัจจุบันจะเป็นไปด้วยร้านผ้าฝ้ายทอมือมากมาย เรียงรายตลอดถนนในหมู่บ้าน แต่ผู้คนกลับไม่พลุกพล่านวุ่นวาย เวลาเดินช้อปปิ้ง สำหรับผู้ที่ต้องการมาพักผ่อนแบบสงบๆ สไตล์โฮมสเตย์ ซึ่งมีพร้อมรับรองนักท่องเที่ยวกว่า 20 หลังคาเรือน
กิจกรรมท่องเที่ยว…
ภายในหมู่บ้านเล็กๆ นาม “บ้านดอนหลวง” แห่งนี้เน้นหนักเกี่ยวกับกิจกรรมงานผ้าฝ้ายทอมือโบราณ ให้ผู้สนใจได้เรียนรู้ เยี่ยมชมทุกกรรมวิธีการผลิตสินค้าส่งออกขึ้นชื่อ มากด้วยภูมิปัญญา ตั้งแต่เมล็ดฝ้ายยังอยู่บนต้น ตลอดจนถักทอแล้วตัดเย็บเสร็จสิ้นเป็นผลิตภัณฑ์เตรียมจัดส่ง
ชาวบ้านดอนหลวงในปัจจุบัน ยังคงรักษาวัฒนธรรมและกรรมวิธีการทอผ้าฝ้ายแบบโบราณไว้อย่างสมบูรณ์ โดยทุกขั้นตอนยังคงพิถีพิถันเหมือนครั้งอดีต ถ้าคุณสนใจชาวบ้านก็ยินดีจะถ่ายทอดวิธีตั้งแต่ขั้นตอนแรกคือ การเก็บเมล็ดฝ้ายที่โตเต็มที่มีเนื้อฟูคล้ายสำลี นำมาตากให้แห้ง แล้วนำมาแยกเมล็ด หรือที่เรียกกันว่า การอิ้วฝ้าย จากนั้นดีดฝ้ายที่แยกเมล็ดเรียบร้อยแล้วมาตีให้ฟู ทำให้เป็นแผ่นแล้วม้วนด้วยไม้คล้ายตะเกียบ ต่อมาทำการเข็นฝ้าย ทำให้เป็นใย แล้วเอามาเปียกันให้เป็นกลุ่มๆ อยากได้สีอะไรย้อมสีได้ตามต้องการ
จากนั้นแยกฝ้ายเป็นเส้นๆ เอาไปชุบน้ำขาวเพื่อเพิ่มความคงทน สุดท้ายกรอฝ้ายเข้าเครื่องทอ พร้อมที่จะผลิตผ้าทอมือแบบโบราณอันเลื่องชื่อทั้ง เนื้อลาย 4 และ 6 ตะกอ ซึ่งจะทำให้เนื้อผ้าฝ้ายมีลักษณะแน่นหนานุ่มและเหนียวขึ้น เหมาะไปทำเสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม รวมถึงของประดับต่างๆ
ส่วนบรรยากาศภายในหมู่บ้าน ตามถนนจะเรียงรายด้วยหน้าร้านค้าขายผลิตภัณฑ์เด่น ส่วนหลังร้านก็จะเป็นคล้ายโรงงานผลิตแตกต่างก็ตรงทำด้วยมือทุกขั้นตอนนั่นเอง ทุกขั้นตอนการผลิตคุณสามารถทดลองทำด้วยมือของคุณเอง เพราะบ้านทุกหลังที่เปิดให้นักท่องเที่ยวพักในแบบโฮมสเตย์นั้น มีอาชีพหลักเป็นการผลิตผ้าฝ้ายทอมืออยู่แล้ว เนื่องจากสามารถสร้างรายได้ มากกว่าการทำเกษตรในอดีต ถึงอย่างไรก็ตามก็ยังมีชาวบ้านบางกลุ่มที่ยังยึดการทำเกษตรกรรมเป็นงานหลักอยู่ ก็ขึ้นอยู่กับความต้องการของคุณว่าต้องการเรียนรู้วิถีชีวิตในแบบไหน
หากจังหวะที่มาเป็นช่วงก่อนเข้าพรรษาพอดี คุณจะได้สัมผัสกับ พิธีจุลกฐิน ซึ่งเป็นพิธีที่ต้องอาศัยชาวบ้านจำนวนมากช่วยกันร่วมมือเร่งทำจีวร เริ่มจากการนำฝ้ายที่แก่ ใช้ได้แล้วแต่ยังอยู่ในฝักมาผ่านกรรมวิธีมากมาย ถักทอเป็นผ้าจีวรนำไปถวายที่วัดในตอนเช้า พิเศษตรงที่ขั้นตอนแรกจนได้ผ้าจีวรออกมาจำเป็นที่จะต้องทำให้เสร็จภายในหนึ่งคืนเท่านั้น
เสนห์ของการท่องเที่ยวแบบโฮมสเตย์ คือการปรับตัวให้เข้ากับวิถีชีวิตชาวบ้าน ได้เรียนรู้วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี ได้พักผ่อนท่ามกลางสิ่งแวดล้อมที่เรียบงาย สงบ ไม่วุ่นวาย
นอกจากมรดกภูมิปัญญาการทอผ้าฝ้ายแบบโบราณและการทำเกษตรกรรม บ้านดอนหลวงยังเป็นชุมชนที่มีความงดงามทั้งวิถีชีวิต และวัฒนธรรมพื้นบ้าน โดยเฉพาะลักษณะสถาปัตยกรรมของบ้านเรือน แทบทุกหลัง ยังคงรูปแบบของบ้านชาวเหนือดั้งเดิมมีทั้งแบบบ้านไม้และบ้านปูน อาจมีการตกแต่งแบบร่วมสมัยบ้าง แต่ก็คงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ของตนเอง โฮมสเตย์ทุกหลังเรียกได้ว่าเป็นโฮมสเตย์อย่างแท้จริง เพราะคุณจะได้กินอยู่ภายใต้หลังคาเดียวกันกับชาวบ้าน ทุกหลังถูกจัดเป็นห้องนอนสำหรับนักท่องเที่ยวไว้อย่างเป็นสัดส่วน มีเตียงนอน หมอน มุ้ง และพัดลม สะดวกครบครันในแบบที่ชาวบ้านอยู่กันจริงๆ โดยเฉพาะห้องน้ำ เพราะเกือบทุกหลังจะมีโองใส่น้ำพร้อมขันตั้งไว้มุมห้อง สำหรับใครที่ต้องการเปลี่ยนบบรรยากาศจากการอาบน้ำแบบบัว รับรองว่าที่นี่จะทำให้คุณเข้าถึงบรรยากาศพื้นบ้านที่สุขสงบแบบล้านนาแน่นอน
อาหารการกินมีพร้อมสรรพ สำหรับหมู่บ้านแห่งนี้ มั่นใจได้ว่าทุกมื้อคุณจะอิ่มท้องและเพลิดเพลินกับอาหารแบบชาวบ้าน แต่รสชาติไม่บ้านๆ มีทั้งอาหารหากินยาก และอาหารธรรมดาๆ ทั่วไป สำหรับท่านที่ไม่ถนัดลองของแปลก แต่ถ้าใครประสงค์อยากชิมมื้ออาหารเมืองเหนือแท้ อย่างขันโตก ก็บอกกับเจ้าของบ้านได้ บวกค่าใช้จ่ายเพิ่มจากมื้อธรรมดานิดหน่อย
หากท่านใดยังไม่หนำใจอยากเพิ่มความพิเศษให้กับมื้อขันโตกแสนอร่อย เพียงบอกกับเจ้าของบ้านว่าอยากดูการแสดง ก็จะมีเด็กๆ มาฟ้อนมารำ โชว์กันถึงบ้าน โดยมีการฟ้อนหริภุญชัย การฟ้อนยาง และตีกลองบูชา เป็นการแสดงเด่น